Het is handig om te weten hoe je functioneert en wat je nodig hebt om te kunnen functioneren. In een samenleving gericht op prestatie kan het vervelend voelen als het je niet zomaar lukt om mee te kunnen komen. Je wilt weten wat jou belemmert, of wat maakt dat de ander zo anders reageert dan je had verwacht. Een diagnose is dan een hulpmiddel om inzicht te krijgen in hetgeen anders is, en wat er nodig kan zijn om de juiste ondersteuning te krijgen.
Maar zo’n hokje kan ook benauwd voelen. Want aan zo’n hokje kleven vaak veel vooroordelen. ‘Doe niet zo autistisch!’. Daarmee wordt zelden bedoeld, wat ben je eerlijk, nauwkeurig, een onafhankelijke denker, loyaal, betrouwbaar. Of wat ben je opmerkzaam, leergierig, creatief, resultaatgericht en wat heb je een uitstekend visueel geheugen. Kwaliteiten die ervoor zorgen dat mensen met autisme van grote waarde zijn, worden helaas niet vaak bedoeld.
“Ik heb de film ‘Rain Man’ met Dustin Hoffman gezien. Zo zijn autisten toch? Supergoed rekenen en geen sociaal contact.”
Als je een diagnose krijgt en daarmee bijvoorbeeld de stempel ‘Autisme’ krijgt, kan dat stigmatiserend werken. Stigmatisering is een proces waarbij een groep negatief wordt gelabeld, veroordeeld en uitgesloten. Dit gebeurt op basis van vooroordelen en aannames.
Hoewel stigmatiseren vaak onbewust gebeurt, is het niet onschuldig. Jongeren met psychische problemen krijgen daardoor bijvoorbeeld mogelijk niet dezelfde kansen als een ander. Ze worden beoordeeld op verwachtingen van een ander, zonder dat ze aan die verwachtingen kunnen voldoen. Door aannames wordt soms niet goed bekeken waar iemand specifiek behoefte aan heeft. Daarnaast kan het ervoor zorgen dat iemand wordt buitengesloten.
“Ik ken iemand met autisme, dus ik weet hoe ze zijn.”
Stigma hangt samen met stereotyperen, aannames doen en in hokjes denken. Stigma kan o.a. leiden tot eenzaamheid, en jongeren kunnen de negatieve associaties die samenhangen met hun kwetsbaarheid op zichzelf gaan toepassen. Ook binnen de jeugdhulp komen aannames en stereotypen voor. En dat kan passende hulp flink in de weg zitten. De realiteit is namelijk: als je een persoon met autisme kent, dan ken je één persoon met autisme. Hoe zou het zijn om niet naar stempel in te delen maar naar hulpvraag? Als je ieder persoon als uniek behandeld?
Vandaag, vrijdag 2 april, is het Wereld Autisme Dag. Nog altijd zijn er veel mensen die niet open durven te zijn over hun autisme als gevolg van het stigma rond de diagnose. Hierdoor kunnen zij ook niet vragen om – vaak kleine – aanpassingen die het leven zoveel aangenamer kunnen maken. Als we los komen van de stigma’s kunnen we elkaar versterken en de aandacht richten op het individu en de kwaliteiten die er bij horen.
Iedereen hoort erbij. Laten we echt kiezen voor een inclusieve samenleving....
Janneke van Heugten
Bart Verbeek
beide raadslid PRO21
Kijk ook eens bij:
- Stigma’s kun je afleren: https://www.wijkteamswerkenmetjeugd.nl/files/tool_files/stigma-bijsluiter_nji_njr_kenniscentrum.pdf
De wereld van mensen met autisme: https://www.vanuitautismebekeken.nl/